Kiểm tra văn bản là việc xem xét, đánh giá và kết luận về tính hợp pháp của văn bản nhằm phát hiện những nội dung trái pháp luật, kịp thời đình chỉ việc thi hành, hủy bỏ hoặc bãi bỏ văn bản có nội dung sai trái, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Đồng thời kiến nghị xử lý trách nhiệm hình sự, dân sự hoặc kỷ luật đối với cơ quan, người đã ban hành văn bản trái pháp luật, xem xét và xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền được giao đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân đã chủ trì, tham mưu trong quá trình soạn thảo văn bản theo quy định của pháp luật của công chức, công vụ.
Kiểm tra văn bản còn nhằm mục đích góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Các quy định về kiểm tra văn bản theo Nghị định số 40/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 của Chính phủ.
Tập huấn nghiệp vụ kiểm tra văn bản tại Sở Tư pháp Gia Lai. Ảnh TQ.
Đối với cấp huyện, hoạt động kiểm tra, xử lý văn bản được tiến hành đối với văn bản quy phạm pháp luật và văn bản có chứa quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân huyện ban hành. Văn bản quy phạm pháp luật đó là Nghị quyết của Hội đồng nhân dân; quyết định, chỉ thị của Ủy ban nhân dân. Văn bản có chứa quy phạm pháp luật đó là quyết định, chỉ thị của UBND, Chủ tịch UBND, các công văn, thông báo, điện báo, các văn bản hành chính có chứa quy tắc xử sự chung, có chứa quy phạm pháp luật do UBND, Chủ tịch UBND và các cơ quan chuyên môn ban hành.
Thẩm quyền kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật thực hiện theo Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2008, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân 2004 và được quy định tại Nghị định số 40/2010/NĐ-CP của Chính phủ. Cụ thể đối với văn bản do HĐND, UBND cấp huyện ban hành thì Chủ tịch UBND cấp tỉnh tổ chức kiểm tra; Chủ tịch UBND huyện tổ chức kiểm tra văn bản do HĐND, UBND cấp xã ban hành; Giám đốc Sở Tư pháp, Trưởng phòng Tư pháp giúp Chủ tịch UBND cùng cấp thực hiện việc kiểm tra văn bản theo thẩm quyền.
Ngoài ra, việc kiểm tra còn thực hiện theo chuyên đề, theo địa bàn hoặc theo ngành, lĩnh vực được quy định tại Điều 15 Nghị định số 40/NĐ-CP. Theo đó, Chủ tịch UBND phê duyệt kế hoạch, quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành để thực hiện.
Về thẩm quyền xử lý văn bản trái pháp luật được quy định tại Mục 2 Chương III Nghị định số 40. Cụ thể, thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp huyện được quy định tại Điều 18 Nghị định số 40 là: Đối với văn bản trái pháp luật do UBND cấp dưới trực tiếp ban hành thì quyết định đình chỉ việc thi hành và hủy bỏ, bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ; đối với Nghị quyết trái pháp luật do HĐND cấp dưới trực tiếp thi quyết định đình chỉ việc thi hành và đề nghị Hội đồng nhân dân cấp mình hủy bỏ hoặc bãi bỏ.
Về thẩm quyền kiểm tra, xử lý đối với văn bản có chứa quy phạm pháp luật ban hành không đúng hình thức, thẩm quyền được quy định tại Điều 25 Nghị định số 40. Cụ thể, văn bản có chứa quy phạm pháp luật do HĐND, UBND huyện ban hành không đúng hình thức, các văn bản có chứa quy phạm pháp luật hoặc có hình thức và nội dung như văn bản quy phạm pháp luật do Chủ tịch UBND huyện, thủ trưởng các cơ quan chuyên môn thuộc huyện ban hành thì Giám đốc Sở Tư pháp tiến hành kiểm tra, xử lý.
Trưởng phòng Tư pháp tiến hành kiểm tra, xử lý đối với các văn bản có chứa quy phạm pháp luật do HĐND, UBND cấp xã ban hành không đúng hình thức; các văn bản do Chủ tịch UBND cấp xã hoặc cá nhân khác ở cấp xã ban hành có chứa quy phạm pháp luật. Chánh Văn phòng HĐND-UBND huyện giúp Chủ tịch UBND huyện kiểm tra, xử lý đối với văn bản do Trưởng phòng Tư pháp ban hành.
Trình tự, thủ tục xử lý đối với văn bản có chứa quy phạm pháp luật ban hành không đúng hình thức, thẩm quyền được thực hiện theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 20, Điều 22 và khoản 1 Điều 26 của Nghị định 40/2010/NĐ-CP./.
Tấn Quốc.